زعفران یا زَرپَران (زعفران عربی شده زرپران است) نام علمی( Crocus sativus) است . گیاهی است از خانواده زنبقیان، زرده زعفران که خواص زیادی از قبیل دارویی و رنگ غذایی دارد. زعفران گران ترین ادویه جهان زعفران است و یکی گیاهان ادویه ای و دارویی جهان می باشد که در ایران، مصر، اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، سوئیس و پاکستان و مغرب کشت می شود. این ادویه به دلیل ارزش فراوان به طلای سرخ لقب گرفته و درآمد اصلی مردم در شهرهای خراسان است ایران با تولید سالانه ۳۳۰ تن و صادرات ۲۸۰ تن از این محصول بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادر کننده زعفران در دنیا است.
برای به‌دست آوردن ۲۸ گرم زعفران حدود ۴۵۰۰ گل زعفران لازم است. این ادویه گیاهی یکی از مهمترین منابع صادرات غیر نفتی در کشور ما به حساب می آید و هر ساله بیش از 75 درصد زعفران تولید شده در کشور به خارج از ایران از جمله امارات ،هند و اروپا صادر می شود. در این بین استان‌های خراسان رضوی و جنوبی با سهمی ۸۵ درصدی بیشترین سهم در تولید زعفران ایران را دارند. کشت زعفران در برخی دیگر از استان‌های کشور از جمله خراسان شمالی، یزد، گلستان، همدان، فارس و اصفهان نیز انجام می‌گیرد که سهم این استان‌ها از تولید زعفران به‌طور کلی کمتر از ۱۰ درصد است. زعفران شهرستان قائن یکی از با کیفیت‌ترین زعفران‌های تولیدی کشور قلمداد میشود.
زعفران گیاهی کوچک و چندساله به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی‌متر است. از وسط پیاز ، تعدادی برگ باریک و دراز خارج می‌شوند. از وسط برگ‌ها، ساقه‌ای گلدار بیرون‌می‌آید که به یک تا سه گل منتهی میشود. گل‌ها دارای ۶ گلبرگ بنفش‌رنگ هستند که ممکن است در بعضی مناطق به رنگ گلی یا ارغوانی باشند.
گل‌ها دارای ۳ پرچم و یک مادگی منتهی به کلاله سه‌شاخه به رنگ قرمز متمایل به نارنجی هستند. قسمت مورد استفاده این گیاه انتهای خامه و کلاله سه‌شاخه است که به نام زعفران مشهور است و معطر و کمی تلخ است. کشت زعفران در ایران در شهر سلامی به‌ویژه در شهرستان‌های: قاینات (در روستاهای بیهود، فندخت، بهناباد، بیدخت، استند، آبیز، اسپاد، اردکول)، تربت حیدریه، زاوه (روستای کاریزک ناگهانی) فردوس، بشرویه، سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی و شهرستان‌های تربت جام، تایباد، باخرز، گناباد، سبزوار، ششتمد، نیشابور و بجستان، کاشمر، خلیل‌آباد و کوهسرخ در استان خراسان رضوی و به تازگی در استان‌های اصفهان (نطنز) فارس، کرمان، سمنان (شاهرود)، لرستان، قزوین، اردبیل و استان آذربایجان شرقی کشت میشود.
از حدود 330 تن محصولی که هر ساله در جهان تولید میشود، حدود 290 تن آن مربوط به خراسان است. از بین تمامی شهرهایی که در استان خراسان رضوی و استان خراسان جنوبی به کشت زعفران مشغول هستند، قاین از نظر شهرت گوی سبقت را از دیگر شهرها ربوده و به عنوان پایتخت زعفران ایران شناخته شده است. سابقه کشت زعفران در قاین را به حدود ۷۰۰ سال می رسد. در حال حاضر زعفران قاینات از نظر کیفیت در مقام اول جهان به دلیل ثبت در سازمان جهانی فائو قرار دارد.
خواص زعفران:
همانطور که میدانید این ادویه گیاهی که از سالیان دور مورد استفاده قرار می گرفته، دارای خواص فراوانی می باشد. ما در اینجا سعی می کنیم بخشی از خواص این طلای سرخ را برای شما بازگو کنیم که به شرح ذیل می باشد:
1-درمان افسردگی و افزایش شادی:
یکی از مهمترین عوامل که در درمان افسردگی موثر واقع شده اند، هورمون‌های خاصی هستند که عملیات کنترل عصبی را بر عهده دارند. این هورمون‌ها دوپامین و سرتونین نام دارند. با یک تحقیق جامع دانشمندان به این نتیجه رسیدند که زعفران قادر به کنترل مثبت این دو هورمون است و کمک می‌کند که فرد افسرده، سریع‌تر بهبود یابد و طعم شادی را بچشد.
2-خاصیت افزایش هوش و قدرت حافظه:
همانطور که می دانید هوش هر انسان تا حد زیادی به جنبه‌های ارثی و تلاش و پشتکار هر فرد ربط دارد اما گیاه زیبای زعفران، این قاعده را کمی تغییر داده است. بطوری که مواد معدنی خاص، موجب افزایش هوش و ذکاوت افراد می‌شوند. دانشمندان به این نتیجه رسیدند که این مواد معدنی که برای شما ذکر میکنیم به طور کامل در زعفران یافت میشود. موادی مثل: منگنز، مس، آهن، سلنیوم، روی، منیزیم. البته باید توجه داشت که مصرف بیش از حد این مواد موجب افزایش بیش از حد هوش نمی‌شود بلکه مسمومیت به بار می‌آورد. این مواد به طور موثری به افزایش قدرت حافظه نیز کمک می‌کنند.
3-تنظیم ساعت بدن و بهبود چرخه خواب:
خواب می‌تواند تا حد زیادی روی سلامتی ما تاثیر داشته باشد. وقتی که ساعت خواب به هم بریزد، یعنی ساعت بدن دچار اختلال شده و اختلال این ساعت موجب اختلال عملکردی اجزای بدن میشود.هر چند علت به هم ریختن خواب می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد اما زعفران می‌تواند با تاثیر گذاری بر عواملی مثل آرامش روحی، تنظیم ساعت بدن، رفرش کردن بدن کمک کند تا خواب بهتر و عمیق تری را تجربه کنید.
4-درمان ریزش مو:
اگر دقت کرده باشید چیزی در علم پزشکی و گیاه‌شناسی شهرت یافته و آن این است که هر گیاهی که به شکل اندامی از بدن باشد، برای آن بخش از بدن مفید واقع میشود. اگر به زعفران دقت کنید متوجه می‌شوید که شبیه به مو است. و این اثبات شده که میل کردن به اندازه چای زعفران یا شیر زعفران به افزایش رشد و استحکام مو کمک می‌کند.
5-درمان اختلالات تنفسی و سرفه‌های مزمن:
یکی از موارد مصرف زعفران که برای بسیاری از افراد صدق کرده است، استفاده از این گیاه خوش طعم برای درمان اختلالات و التهاب‌های ریوی و تنفسی است.این گیاه پر خاصیت می‌توانید با تهیه یک نوشیدنی حاوی چای و سیاه دانه، زیره، هل، بابونه، رازیانه و شیرین بیان به بهبود ریوی خود و برونشیت ریه کمک کنید.
6-استفاده از زعفران برای زیبایی:
استفاده از زعفران برای زیبایی مفید است. مثلا گفته شده که مادری که باردار است اگر به مقدار کافی در ماه‌های خاصی که خطر سقط جنین کمتر است، اگر زعفران میل کند، کودکی زیبا به دنیا خواهد آورد. همچنین زعفران با بهبود برخی بیماری‌ها و اختلالات به طور غیر مستقیم بر روی شادابی و سرحال بودن پوست و زیبایی آن اثر گذار است.اما مصرف چای زعفران کمک می‌کند که پوست طراوت پیدا کند و شاداب شود و شفافیت آن واقعا به چشم بیاید. افرادی که معمولا پوست‌های درخشان دارند در جیره غذایی شان زعفران یافت میشود.در ضمن ضایعات پوستی مثل لک و کک و مک نیز با مصرف درست زعفران در طولانی مدت از بین می‌رود!
7-بهبود دردهای عضلانی:
زعفران دارای میزان زیادی از مواد‌های معدنی است که در کنار هم به جذب بهتر کلسیم کمک می‌کنند. هر چند که زعفران یک گیاه آرامش بخش است اما جذب کلسیم توسط زعفران به بدن کمک می‌کند تا خسارت‌های خود را جبران کند و بهبود یابد.
8-کاهش سکته‌های قلبی و مغزی:
زعفران حاوی دو ماده مهم به نام پتاسیم و کروسین است. این دو به ترتیب کمک می‌کنند تا شریان‌ها و رگ‌ها بهبود یابند و بدین طریق جلوی گرفتگی رگ‌ها و سکته گرفته میشود. همچنین کروسین کمک می‌کند تا میزان کلسترول خون تنظیم شود و این موضوع روی کاهش سکته‌های قلبی و گرفتگی رگ‌ها تا حد زیادی تاثیر مثبت می‌گذارد. پس برای عمر طولانی‌تر زعفران مصرف کنید.
9-کاهش پیشرفت و بروز سرطان:
هر چند مصرف زعفران در طول یک ماه دارای قاعده خاصی است اما استفاده از این گیاه به طور منظم کمک می‌کند تا جلوی جهش‌های سلولی و سرطانی گرفته شود. همچنین رشد بسیاری از تومورهای سرطانی با زعفران متوقف می‌شوند و روند درمان بهتر میشود. با کنترل بر تولید رادیکال‌های آزاد و از طرفی با تقویت سیستم ایمنی بدن، سرطان به طور خود به خود کنترل و مهار میشود.
10-جلوگیری از آلزایمر زعفران:
همانطور که گفته شد، زعفران به بهبود حافظه کمک می‌کند. این موضوع به طور مخصوص کمک می‌کند تا برخی از بیماری‌ها نظیر فراموشی، پارکینسون، آلزایمر خفیف و آلزایمر متوسط کنترل و یا درمان شوند. بنابراین برای جلوگیری از افول عقل و ذهن در دوران پیری، حتما زعفران را در برنامه های غذای خود قرار دهید.
11-جلوگیری از بیماری‌های گوارشی:
بیماری‌های گوارشی معمولا حاصل از تغییر مزاج بدن و سرد شدن طبع بوجود می‌آیند. اما طبع گرم و خشک زعفران کمک می‌کند که این سردی‌ها جبران شوند و بیماری‌هایی نظیر بزرگ شدن کبد، آسیب‌های کلیوی و بیماری‌های گوارشی به راحتی بهبود یابند.
12-جلوگیری از پیرچشمی و بهبود بینایی با زعفران:
طبق تحقیقات، افرادی که به طور منظم زعفران میل می‌کنند دارای محافظی در چشم هستند که جلوی تاثیرات مخرب نور مستقیم را می‌گیرند. همچنین به دلیل داشتن مواد معدنی و ویتامین A به بهبود بیماری‌های چشمی کمک می‌کند. علاوه بر این بیماران دژنراسیون ماکولا قادر هستند که با مصرف زعفران بینایی خود را بدست آورند و از نعمت دیدن بهره مند شوند.
13-درمان مشکلات پوستی با زعفران:
امروزه از این گیاه برا درمان نارسایی های پوستی و درمان آکنه و.. استفاده می شود.همچنین از این ادویه درتهیه انواع ماسک ها میشود استفاده کرد. در زیر چند ماسک با زعفران را به شما معرفی می کنیم:
-ماسک زعفران و ماست برای پوست چرب:
اگر می خواهید پوست چرب خود را بهتر کنید، باید از ماسک زعفران و ماست استفاده کنید. کمی زعفران را مدتی در ماست خیس کنید.سپس یک قاشق آب لیمو به آن اضافه کنید و مخلوط کنید. صبر کنید تا ماست زرد شود. این مخلوط را روی صورت بزنید و بعد با آب سرد بشویید.
-ماسک زعفران و توت فرنگی برای پوست های نرمال و معمولی :
ماسک زعفران و توت فرنگی، شما باید هر روز از این ماسک استفاده کنید. چند عدد توت فرنگی را بردارید و آن ها را له کنید تا خمیری درست شود. دو یا سه رشته زعفران را به آن اضافه کنید و بگذارید ماسک مدتی روی آن بنشیند. سپس با آب سرد بشویید. توت فرنگی حاوی مقدار زیادی ویتامین و پروتین های خوب است که می توانند به بهبود پوست و درخشان کردن آن کمک کنند.
-ماسک زعفران و آرد برای پوست مختلط و ترکیبی :
ماسک زعفران و آرد برای پوست های مختلط مناسب است. پوست شما عموماً خشک است، به جز قسمت هایی که چرب است. 2-3 قاشق آرد و چند تار رشته زعفران را با کمی شیر مخلوط کنید. این ماسک را روی صورت بمالید و بعد با آب سرد بشویید. استفاده از این ماسک می تواند به شما کمک کند تا یک پوست عاری از آکنه داشته باشید و پوستتان درخشان شود.
-ماسک زعفران و چوب صندل برای پوست خشک:
ماسک زعفران و چوب صندل، این ماسک صورت به بهبود پوست درخشان و زیبا کمک می کند. یک قاشق پودر چوب صندل را با کمی شیر مخلوط کنید. بعد مقداری زعفران به آن اضافه کنید و بگذارید تا حداقل یک ساعت بماند.این ماسک را روی صورت خود بمالید. بگذارید 30 تا 40 دقیقه بماند تا خشک شود و با آب سرد بشویید. استفاده از این ماسک صورت برای پوست خشک بسیار خوب است.
-ماسک زعفران و آلوئه ورا برای پوست چرب :
ماسک زعفران و آلوئه ورا را باید به طور مرتب استفاده کنید. کمی زعفران بردارید و آن ها را در شیر حل کنید. دو قاشق ژل آلوئه ورا به آن اضافه کنید و با هم مخلوط کنید و روی صورت خود بمالید. بگذارید خشک شود و بعد با آب سرد بشویید.
-ماسک زعفران و شیر برای پوست مستعد آکنه:
به 1/4 فنجان شیر 3-4 رشته زعفران اضافه کنید و بگذارید 3 ساعت خیس بخورد و از این شیر زعفران برای صورت خود استفاده کنید. آن را بعد از 10 تا 15 دقیقه بشویید.شیر یک سفت کننده طبیعی است که به حفظ پوست شما کمک می کند و هم چنین آن را تمیز می کند. زعفران به کاهش آکنه کمک می کند و لکه های پوست را بهبود می دهد. این درمان را تنها در صورتی دنبال کنید که پوست شما به محصولات لبنی حساسیت ندارد.
خواص شیر با زعفران:
۱. کمک به گوارش: سوء هاضمه مشکلی رایج در بین افراد است. اگر شیر و زعفران بنوشید، اسیدی شدن دستگاه گوارش رفع میشود.
2. خواب بهتر: زعفران رامی‌توان به عنوان آرام بخش به کار برد. توصیه می شود قبل از خواب، یک لیوان شیر با زعفران بنوشید. مطمئنا خواب شما بهتر خواهد شد.
3. حرکت جنین: در زنان بارداراگر می‌خواهید تکان خوردن جنین در رحم خود را حس کنید، به طور منظم شیر و زعفران بنوشید. اما توصیه می شود که از خوردن بیش از حد آن پرهیز کنید.
4. تسکین درد: زعفران به کاهش درد مفاصل، کمر و شکم کمک می‌کند. زعفران می‌تواند به افزایش تولید شیر در زنان باردار نیز کمک کند. بنابراین، نوشیدن شیر و زعفران در دوران بارداری، خواص زیادی برای شما دارد.
5. رفع بی‌خوابی: زعفران می‌تواند برای درمان بی‌خوابی به کار رود. همچنین زعفران در رفع استرس بسیار مفید است.
6. افزایش حافظه: ترکیب قوی کروسین موجود در زعفران، باعث بهبود تمرکز و افزایش حافظه میشود. برای بهره‌مند شدن از حداکثر خواص، به جای اضافه کردن زعفران به غذا، بهتر است به طور منظم شیر و زعفران بخورید.
7. رفع دردهای شکمی در دوران قاعدگی:. زعفران دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است. زمانی که به دردهای شکمی، دردهای قاعدگی و خونریزی شدید دچار می‌شوید، یک لیوان شیر و زعفران به تسکین درد شما کمک می‌کند.
8: رفع افسردگی: کاروتنوئیدها و ویتامین B موجود در زعفران در مبارزه با افسردگی به شما کمک می‌کنند. اگر علائم افسردگی را در خود می‌بینید، یکی از راه‌های مبارزه با آن نوشیدن منظم یک لیوان شیر و زعفران است.
9. تقویت قلب: کروستین، ترکیبی است که خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهاب زعفران را به آن نسبت می‌دهند. مطالعات بسیاری این را اثبات کرده‌اند و نشان می‌دهند که کروستین می‌تواند قلب را تقویت کند زیرا به کاهش سطح کلسترول خون کمک کرده و از بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند. بنابراین، شیر و زعفران یکی از نوشیدنی‌هایی است که بدن را از خطر کلسترول بالا رها می‌کند.
10. درمان سرطان: زعفران به درمان سرطان نیز کمک می‌کند. جلوگیری از رشد تومر، داشتن عملکردی شبیه به تعدیل کننده سیستم ایمنی و محافظت از بدن در برابر سرطان، فوایدی است که از نوشیدن شیر و زعفران نصیب شما میشود.
11. رفع درد آرتری: این مورد نیز به خواص ضد التهابی زعفران مربوط است. خوردن منظم شیر و زعفران به خلاص شدن بافت‌های بدن از اسید لاکتیک کمک کرده و از این طریق، درد ناشی از التهاب و آرتریت را کاهش می‌دهد.
12. تقویت سیستم ایمنی:ئزعفران می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند زیرا دارای مواد مغذی سالم است. برای داشتن بدنی سالم‌تر می‌توانید قبل از خواب، یک لیوان شیر و زعفران بنوشید.
13. کنترل فشار خون: ماده شیمیایی مهم کروستین که در زعفران موجود است به حفظ فشار خون طبیعی بدن کمک می‌کند زیرا باعث جریان آرام خون میشود. مصرف یک فنجان شیر گرم با ۲-۳ پر زعفران، به صورت یک بار در روز، می تواند به کنترل فشار خون کمک کند.
14. درمانی برای سرفه و سرماخوردگی: برای درمان گلودرد و سرماخوردگی، مخصوصا در زمستان، شیر و زعفران بهترین گزینه است. یکی از فواید شیر، پروتئین بالاست که با خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی زعفران ترکیب میشود و تاثیری عالی بر درمان آنفولانزا دارد.
